I Wprowadzenie
Dnia 13 października 2022 roku weszła w życie rewolucyjna nowelizacja Kodeksu Spółek Handlowych (dalej też KSH). Wprowadziła ona do polskiego porządku prawnego tzw. prawo holdingowe oraz zmiany w zakresie funkcjonowania m.in. rad nadzorczych. Nowelizacja umożliwia spółkom dobrowolne tworzenie grup spółek, wzmocnienie pozycji rady nadzorczej poprzez przyznanie dodatkowych uprawnień umożliwiających wykonywanie funkcji kontrolnych oraz zapewnienie ochrony członkom organów korporacyjnych, których działania, przy spełnieniu określonych kryteriów (m.in. osądu biznesowego), nie będą uznawane za działania podjęte na szkodę spółki.
II Prawo holdingowe
Przez co rozumie się grupę spółek? W rozumieniu KSH jest to spółka dominująca i spółka lub spółki zależne, będące spółkami kapitałowymi, kierujące się (zgodnie z uchwałą o uczestnictwie w grupie spółek) wspólną strategią w celu realizacji wspólnego interesu. Tym samym więc nowe przepisy dotyczą wyłącznie tych grup spółek, które podejmą decyzję o stosowaniu reżimu holdingowego. Natomiast przez „prawo holdingowe” rozumie się wzajemne relacje korporacyjne między spółką dominującą a zależną, które pozostają w tzw. kwalifikowanej grupie spółek. Przepisy dotyczące m.in. nowo wprowadzonej instytucji „wiążących poleceń” mają ułatwić spółce dominującej zarządzanie spółkami zależnymi oraz określać zasady odpowiedzialności w tych grupach. Pomimo jednak wprowadzenia prawa holdingowego, na chwilę obecną nie cieszy się ono raczej zainteresowaniem przedsiębiorców. Warto nadmienić, że od 13 października nie została zarejestrowana żadna grupa spółek w świetle nowych przepisów.
III Bussiness Judgement Rule
Do dnia wejścia w życie nowych przepisów biznesowa ocena sytuacji była znana tylko prostej spółce akcyjnej. Teraz została wprowadzona także w odniesieniu do spółki z o.o. oraz akcyjnej. Tym samym, członek organu czy likwidator mogą uchylić się od odpowiedzialności za swoje działania, jeżeli postępując w sposób lojalny wobec spółki, będą działać w graniach uzasadnionego ryzyka gospodarczego. Znaczenia nabierają również analizy, opinie i informacje przekazywane przez ekspertów – postępując zgodnie z nimi, możliwe jest organicznie odpowiedzialności, nawet w sytuacji, gdy działania podjęte na ich podstawie prowadziłyby do powstania szkody spółki*. Wydaje się, że w ten sposób ustawodawca dążył do ograniczenia odpowiedzialności za podejmowanie uzasadnionego ryzyka gospodarczego, jednocześnie zwiększył znaczenie ekspertów – biegłych, księgowych czy prawników.
IV Nowe przepisy dotyczące władz spółki
Kolejną zmianą wprowadzoną omawianą nowelizacją jest wzmocnienie pozycji rady nadzorczej (również komisji rewizyjnej w spółce z o.o. i rady dyrektorów w prostej spółce akcyjnej) w spółkach. W przeciwieństwie do przepisów odnoszących się do prawa holdingowego i grup spółek, przepisy zmieniające powyższą kwestię mają zastosowanie do wszystkich podmiotów niezależnie od tego, czy spółka wejdzie w reżim prawa holdingowego. Zmienił się tym samym jeden z obowiązków zarządu dotyczący udzielania informacji radzie nadzorczej (np. o aktualnej sytuacji spółki). Ustawodawca określił szereg okoliczności, których zaistnienie powoduje obowiązek zgłoszenia tego faktu radzie nadzorczej. W przepisach KSH przewidziano także możliwość żądania przez radę nadzorczą udzielenia konkretnych informacji – w takim wypadku, informacje te winny być przez zarząd przekazywane niezwłocznie. Ponadto przewiduje się prawo do żądania sporządzenia lub przekazania informacji, dokumentów, sprawozdań i wyjaśnień, czego celem jest umożliwienie radzie nadzorczej dostępu do kluczowych informacji o działalności spółki, jak również prawo do ustanowienia doradcy rady nadzorczej (osoby posiadającej fachową wiedzę w danej dziedzinie związanej z działalnością spółki). Wszystkie wymienione wyżej zmiany powinny zostać ujęte w wewnętrznych dokumentach spółki dotyczących funkcjonowania organów. Część z tych obowiązków nakłada już sama ustawa (a zatem automatycznie wiążą od 13 października 2022 r.), jednakże możliwe jest ich wyłączenie/ ograniczenie w umowie lub statucie spółki. Odnosi się to m.in. do zasad przekazywania informacji radzie nadzorczej oraz sposobu wykonywania przyznanych uprawnień.
Znaczącą kwestią jest także rozwiązanie sporu pomiędzy koncepcją redukcyjną a prolongacyjną odnoszącą się do obliczenia terminu wygaśnięcia mandatu członka organu. Ustawodawca przyjął tę drugą koncepcję, zgodnie z którą ostatnim rokiem sprawowania mandatu członka organu spółki jest pełny rok obrotowy, jaki rozpoczął się w trakcie trwania kadencji, chyba że statut lub umowa spółki stanowią inaczej. Tak, więc jeśli członek zarządu został powołany, załóżmy, 20 listopada 2020 r. na trzyletnią kadencję to jego mandat wygaśnie z dniem odbycia walnego zgromadzenia (zgromadzenia wspólników), zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za rok 2023.
*Art. 300125 § 2 KSH.
